Technika olejna – czy warto spróbować?

Podstawowe informacje o farbie olejnej

Przewodnik po farbach olejnych, cz. I

Czym jest farba olejna?

Najważniejszym aspektem, który decyduje o wszystkich cechach farby olejnej, jest użycie oleju jako spoiwa. Spoiwo jest odpowiedzialne za konsystencję farby, jej czas wysychania i sposób nakładania. W oleju rozmieszane są bardzo drobno zmielone cząsteczki barwnika. Olej jest ich nośnikiem, pozwalającym na równomierne rozkładanie barwnika, który bez dodatku spoiwa występuje w formie stałej o konsystencji proszku.

Olej w formie spoiwa decyduje o najważniejszych dla artystów cechach farb olejnych.

1. ROZPUSZCZALNOŚĆ. Nie rozpuszcza się w wodzie, więc farba olejna też nie. Rozpuszcza się natomiast w innych olejach (najbardziej popularne w malarstwie to oleje lniane, szafranowe i makowe) oraz rozpuszczalnikach (terpentyna czy spirytus mineralny znany również pod nazwą spirytus naftowy czy prościej – spirytus biały). Z tych dwóch dodatków korzystamy traktując je jako podstawowe media w malarstwie olejnym.

2. SCHNIĘCIE. Farba olejna wysycha, a tak naprawdę – utlenia się – znacznie dłużej od farb wodnych i akrylowych, dlatego prace olejne schną kilka dni, a nawet miesięcy, w przeciwieństwie do prac wykonanych wodorozpuszczalnymi farbami, schnących w kilka godzin.

3. KONSYSTENCJA. Farba olejna może mieć bardzo gęstą, kremową konsystencję. Dzięki temu farbę można nakładać cienko albo grubo, stosując np. technikę impasto. Determinuje to również używane narzędzia. Muszą one być twardsze, niż pędzle używane do akwareli czy akryli. Do malowania farbami olejnymi używa się najczęściej pędzli szczecinowych (naturalnych lub syntetycznych) lub szpachelek.

4. PIGMENTACJA. Barwnik farby olejnej jest rozdrobniony w oleju, dzięki czemu osiąga znacznie głębszy,  bardziej wyrazisty kolor, niż np. w farbie akrylowej.

5. WCHŁANIANIE. Farba olejna ma tendencję do wsiąkania w materiał, dlatego konieczne jest używanie zagruntowanych płócien. Płótno – czyli najprościej mówiąc podobrazie – zagruntowuje się wstępnie za pomocą kleju kostnego, a następnie pokrywa za pomocą najczęściej białego gesso. Pozwala to na zabezpieczenie włókien płótna przed wsiąkaniem w nie farby olejnej oraz ujednolicenie i wygładzenie powierzchni podobrazia.

Zasada “tłuste na chude”

Z cech farby olejnej wynika niezbywalna podczas malowania farbami olejnymi zasada “tłuste na chude”. Oznacza ona dosłownie, że każda kolejna warstwa nakładana na płótno powinna być tłustsza od poprzedniej. 

Dlaczego? Dodatek tłuszczu, czyli oleju, dodaje farbie elastyczności. Jeśli spodnia warstwa jest mniej elastyczna od górnej, zostanie nią bezpiecznie pokryta i nie będzie się kurczyła ani kruszła podczas schnięcia. Natomiast jeśli bardziej elastyczną warstwę pokryjemy mniej elastyczną, to wierzchnia warstwa, podczas wysychania, może uszkodzić dolną. Prowadzi to do powstania brzydkich pęknięć i nierówności na płótnie.

Jak stosować zasadę “tłuste na chude”? To proste – do każdej kolejnej warstwy farby należy dodać więcej oleju, niż do poprzedniej. Olej dodaje elastyczności farbie, dzięki czemu każda kolejna warstwa będzie tłustsza = bardziej elastyczna. Terpentyna natomiast jest rozpuszczalnikiem, który niweluje elastyczny efekt oleju. Dlatego możemy użyć jej do podmalówki, ponieważ farba olejna wymieszana z terpentyną będzie chudsza od farby wyciśniętej prosto z tubki. Nie powinniśmy jej używać do wierzchnich warstw farby, ponieważ zmniejszy to ich tłustość.

Farby olejne – jakie wybrać?

Farby olejne schną zwykle od kilku do kilkunastu dni. 

Czas schnięcia jest czasem utleniania oleju – głównego składnika farb. To od rodzaju oleju (lniany, makowy, szafranowy) oraz od grubości nałożonej warstwy farby będzie zależał czas schnięcia (utleniania). Natomiast od czasu skończenia pracy do jej zawerniksowania zaleca się odczekanie nawet roku, aby przypadkowo nie pokryć werniksem pracy, która mogłaby być jeszcze wilgotna w jej głębszych partiach.

Farba olejna – czy jest szkodliwa?

To pytanie często pojawia się u osób, które zamierzają rozpocząć swoją przygodę z farbą olejną. Farba olejna nie jest szkodliwa dla zdrowia, natomiast niektóre pigmenty używane przy produkcji farb mogą być toksyczne. Wśród nich znajdują się kadm, ołów, kobalt, rtęć. Nie oznacza to, że malowanie farbami zawierającymi te pigmenty jest niebezpieczne, a jedynie, że przy ich używaniu należy zachować środki ostrożności. Nie powinno się wdychać pyłów powstałych np. podczas szlifowania powierzchni pokrytej farbą oraz jeść tych farb. Dla większego bezpieczeństwa można używać do pracy rękawiczek oraz odpowiednio wietrzyć pracownię. 

Farby olejne renomowanych marek, takich jak Winsor & Newton czy Royal Talens, mają podane składy, z których łatwo można dowiedzieć się, czy użyte zostały pigmenty mogące mieć negatywny wpływ na zdrowie. 

Marka Winsor & Newton w 2021 roku zakończyła również prace nad bezkadmową kolekcją żółcieni, czerwieni i zieleni z linii profesjonalnej Artists’ Oil Colour Cadmium Free, uzyskując w laboratorium nieszkodliwy barwnik o cechach kadmu. To świetna alternatywna dla kadmowych barw! Całą serię rozpoznacie po zielonym pasku na tubce!

Aby dowiedzieć się więcej o farbach olejnych, zajrzyj do II części naszego Przewodnika: KLIK.

Jeden komentarz

  • Mam pytanie odnośnie toksyczności farb. Używam farb firmy Ładoga ST-Petersburg, do rozcieńczania używam oleju lnianego firmy Talents. Maluję w tym samym pokoju co śpię i staram się go wietrzyć jak najczęściej. Zastanawiam się czy rozłożone non stop farby i paleta (robię teczkę na studia) mogą powodować jakieś problemy zdrowotne?

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *