„Staining” i „lifting” – co oznaczają w malarstwie akwarelowym?

Easy-lifting / hard-lifting 

Lifting (ang. podnoszenie) oznacza w malarstwie akwarelowym dosłownie “podniesienie” wyschniętej już warstwy koloru z kartki. Dzięki temu zabiegowi można rozjaśnić wybrane obszary, uzyskać efekt odbicia światła, ale również poprawić błąd lub stworzyć ciekawe efekty i wzory. W zależności od marki i konkretnego koloru ten efekt może być łatwiejszy lub trudniejszy do uzyskania – stąd określenia easy- i hard-lifting.

To, czy farbę łatwo będzie “podnieść” z papieru zależy od kilku czynników. Największe znaczenie jednak ma to, jak trwale dana farba zabarwi papier. 

Staining / non-staining

Trwałość barwienia papieru określa się kryterium staining/non-staining. Akwarele pod względem barwienia można podzielić zasadniczo na trzy grupy – staining, semi-staining i non-staining. 

Farby, które oznaczone są jako “staining” to farby, które najtrwalej barwią papier. Z tego powodu bardzo trudno je “podnieść” – są więc tym samym farbami z grupy “hard lifting”. Ich pigment bardzo mocno “przyczepia się” do powierzchni papieru, wnika w niego na tyle głęboko, że po wyschnięciu niemal niemożliwe jest jego wywabienie. 

Farby semi-staining to te, które wykazują umiarkowane właściwości barwiące. Po wyschnięciu trudno je wywabić całkowicie, jednak przy odpowiednich narzędziach i technikach podnoszenia można uzyskać efekt liftingu, choć nie będzie on tak spektakularny jak w przypadku farb non-staining.

Do kategorii non-staining zaliczamy farby, które po wyschnięciu da się wywabić bez większych problemów. Dzięki temu bardzo łatwo można poprawić błędy i “podnieść” farbę z papieru (easy-lifting). Często mówi się, że w takich przypadkach farba pozostaje jakby “na powierzchni” papieru, mówiąc obrazowo – “nie wnika w niego” i dzięki temu z łatwością można odbarwić dane miejsce do stanu niemalże sprzed malowania.

Staining czy non-staining – od czego to zależy? 

Wbrew powszechnemu przekonaniu stopień barwienia papieru przez farby akwarelowe nie zależy od ich jakości (“im lepsza jakość, tym mocniej barwi”), czy intensywności i krycia koloru (“im bardziej intensywny, tym mocniej barwi”). 

Kluczowym elementem wpływającym na to, czy farba może być określona jako “staining” czy “non-staining” jest rodzaj pigmentu. Niektóre pigmenty mają właściwości, które determinują głębsze wnikanie w pory papieru, a inne nie barwią tak mocno, dzięki czemu łatwiej je “podnieść”. Warto o tym pamiętać – każda gama farb, zarówno hobbystycznych jak i profesjonalnych, zawiera w sobie kolory mniej i bardziej barwiące i jest to naturalnie spowodowane różnorodnością pigmentów wykorzystywanych w ich produkcji.

Jak sprawdzić, czy farba ma silne właściwości barwiące? 

Niektórzy producenci na opakowaniach swoich produktów wprowadzają oznaczenia, które ułatwiają zaklasyfikowanie konkretnego koloru do jednej z tych kategorii. Co jednak, jeśli brakuje takiej informacji?

Najłatwiejszym sposobem na to, by się tego dowiedzieć, jest stworzenie próbnika. Na kartce papieru (najlepiej dedykowanego akwarelom) należy stworzyć próbnik kolorów. Następnie, po kilku godzinach i całkowitym wyschnięciu farb należy powtórnie, za pomocą czystego pędzelka z wodą, zwilżyć pomalowany obszar papieru. Kilkukrotne, delikatne potarcie pędzla o pomalowaną powierzchnię papieru powinno wystarczyć do określenia, z jakim typem akwareli mamy do czynienia – jeśli farba łatwo wywabia się, a spod spodu szybko zaczyna prześwitywać biel podłoża, to znaczy, że prawdopodobnie mamy styczność z farbą non-staining. 

Z farbami z grupy “staining” oczywiście również można popracować, by uzyskać delikatny efekt rozjaśnienia – z pewnością zrobią się mniej intensywne, natomiast całkowite ich wywabienie najpewniej okaże się niemożliwe. Jeśli bardzo Wam zależy na tym, aby odbarwić dany obszar, a farba okazała się wyjątkowo “oporna” na wszelkie zabiegi, polecamy nanieść kropelkę wody na miejsce, w którym chcecie uzyskać efekt odbarwienia i pozostawić ją na chwilę, a dopiero później spróbować “podnieść” kolor za pomocą pędzla lub kawałka chusteczki. 

Rodzaj papieru a easy- i hard-lifting

Czy rodzaj papieru wpływa na efekt liftingu? Oczywiście! Papiery o bardziej wyrazistej strukturze typu cold pressed lepiej pochłaniają pigment, co sprawia, że trudniej później “podnieść” z nich farbę. Gładkie papiery typu hot pressed zdecydowanie lepiej sprawdzą się przy odbarwianiu. Ich struktura nie pozwala pigmentom wniknąć tak głęboko, przez co można je z powrotem “podnieść” bez większych problemów.

Bez względu jednak na wszystko – do tego rodzaju zabiegów polecamy zawsze używać papierów dedykowanych akwarelom. Niestety papiery o niskiej gramaturze, cienkie i nieprzystosowane do wielokrotnego zwilżania mogą zniszczyć się pod wpływem takiej ilości wody. 

Przede wszystkim należy pamiętać jednak, że papier to niestety tylko papier – nawet ten dedykowany akwarelom po bardzo intensywnym potarciu pędzlem czy chusteczką lub przy bardzo dużej ilości wody może nieco się zniszczyć i zmienić swoją strukturę, co uniemożliwia dalsze poprawki na tym obszarze pracy. Dlatego bardzo ważne jest, by “podnoszenie” wykonywać delikatnie i stopniowo – nie pocierać kartki zbyt mocno, gdyż może to wpłynąć zarówno na kondycję pędzla jak i papieru, a w efekcie zaważyć na wyglądzie całej pracy.

Staining czy non-staining – które lepsze?

Jak to zwykle bywa w przypadku tego rodzaju pytań – nie mamy jednoznacznej odpowiedzi. :) 

Farby z grupy “staining” dadzą ciekawy efekt, kiedy nakładać je będziemy warstwami, choć mniej wybaczą, jeśli chodzi o błędy. 

Farby “non-staining” świetnie sprawdzą się w laserunku. Dzięki swoim właściwościom łatwo będą blendować się z innymi kolorami, co pozwoli na uzyskanie idealnie gładkiego efektu gradientu. Łatwe podnoszenie (easy-lifting) farby daje również możliwość poprawienia błędów, a także otwiera przed nami możliwości stworzenia nowych, ciekawych efektów. 

Farb, które łatwo odbarwiają się pod wpływem ponownego zwilżenia często używa się w przypadkach, kiedy chcemy nadać struktury i trójwymiarowości malowanemu przedmiotowi. W ten sposób z łatwością zaznaczyć można miejsca, w których przedmiot odbija światło, a także uwydatnić jego kształt – wypukłość, nierównomierną strukturę itp. 

Kolory z grupy “non-staining” szczególnie przydatne okazują się również przy malowaniu nieba i chmur. Wystarczy jednolitą, wcześniej stworzoną bazę kolorystyczną potraktować kilkoma kroplami wody, a następnie delikatnie zebrać nadmiar za pomocą chusteczki higienicznej. Woda “odłączy się” od kartki wraz z pigmentem farby, pozostawiając efekt przypominający puszyste i delikatne obłoki.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *